δικτυοενδοθηλιακό σύστημα

Ετερογενές άθροισμα κυττάρων που διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους όσον αφορά τους μορφολογικούς χαρακτήρες και την τοπογραφική κατανομή. Η κοινή ιδιότητα που ενώνει τα κύτταρα αυτά σε ένα σύστημα είναι η ικανότητά τους να συλλαμβάνουν και να καταστρέφουν σωμάτια ξένα προς τον οργανισμό, κυρίως μικρόβια, μέσω της διαδικασίας της φαγοκυττάρωσης. Αυτή η ικανότητα θεωρείται δείκτης μιας κοινής βιολογικής λειτουργίας των στοιχείων που αποτελούν το δ.σ. Τα ενδοθηλιακά κύτταρα, καθώς και εκείνα που βρίσκονται σε σχέση με το αργυρόφιλο δίκτυο του συνδετικού ιστού, διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες: 1) ενδοθήλια των αγγείων του αίματος και της λέμφου, που δεν έχουν ή έχουν ελάχιστη φαγοκυτταρική ικανότητα· 2) κύτταρα του συνδετικού ιστού: πρόκειται για κύτταρα διαφοροποιημένα, χωρίς φαγοκυτταρική ικανότητα· 3) διπλοκύτταρα του σπληνικού πολφού, των φλοιωδών λεμφοζιδίων και των μυελικών δοκίδων των λεμφογαγγλίων και γενικότερα του λεμφικού ιστού και του μυελού των οστών· είναι όλα κύτταρα με φαγοκυτταρική ικανότητα· 4) ενδοθηλιακά κύτταρα των λεμφοκόλπων των λεμφογαγγλίων, των φλεβοκόλπων της σπλήνας και του μυελού των οστών, των τριχοειδών των ηπατικών λοβιδίων, των τριχοειδών του μυελού των οστών, του φλοιού των επινεφριδίων και της υπόφυσης (επενδυματικά κύτταρα)· είναι κύτταρα με πολύ ανεπτυγμένη φαγοκυτταρική ικανότητα· 5) από τον συνδετικό ιστό τα ιστιοκύτταρα και τα κύτταρα του Μαρσάν (Marchand), που είναι κύτταρα ακίνητα και υπό φυσιολογικές συνθήκες βρίσκονται σε ανάπαυση, ενώ αρχίζουν τη δράση τους υπό την επίδραση παθολογικών ερεθισμάτων και έχουν υψηλή φαγοκυτταρική ικανότητα. Υπό περιορισμένη έννοια το δ.σ. αποτελείται από κύτταρα της 3ης και 4ης κατηγορίας. Το δ.σ. είναι σύστημα με καλώς καθορισμένες λειτουργίες, σε συνεχή δραστηριότητα και, υπό φυσιολογικές συνθήκες, είναι υπεύθυνο για την ανταλλαγή νερού, λιπών, πρωτεϊνών με σχηματισμό αντισωμάτων, την επεξεργασία αιμοσφαιρίνης, σιδήρου και κατεστραμμένων κυττάρων. Υπό ευρύτερη έννοια στο δ.σ. ανήκουν και κύτταρα της 5ης κατηγορίας που φυσιολογικά βρίσκονται σε ανάπαυση και αναλαμβάνουν δράση επιτελώντας λειτουργίες παρόμοιες με τις προηγούμενες, ιδιαίτερα για την παραγωγή αντισωμάτων όταν εμφανίζονται παθολογικά ερεθίσματα. Μορφολογικά τα κύτταρα του δ.σ. είναι πλούσια σε πρωτόπλασμα, πυρήνα με μικρή ποσότητα χρωματίνης· τα κύτταρα συνδέονται προς δικτυωτές ίνες που σχηματίζουν ένα είδος πλέγματος, στο οποίο είναι εγκατεστημένα. Σε παθολογικές συνθήκες το δ.σ. υπόκειται σε μεταβολές που διακρίνονται σε δύο βασικές ομάδες: 1) γνωστής αιτιολογίας (αντιδραστικού χαρακτήρα προς λοιμώξεις που προκαλούνται από παράσιτα, μύκητες, βακτηρίδια όπως του τύφου και της βρουκέλλωσης)· 2) άγνωστης αιτιολογίας: α) συστηματικές παθήσεις υπερπλαστικού χαρακτήρα (δικτυοενδοθηλιώσεις), όπως μερικές θησαυρισμώσεις και κοκκιωματώσεις· β) παθήσεις νεοπλασματικού χαρακτήρα (δικτυοσαρκώματα) και κακοήθους εξέλιξης.